Protestante Gemeente Bredevoort
St. Joris kerk, Markt 3, Bredevoort
Tijdens de afscheidsdienst van Ada Endeveld diende Anne van Voorst zich spontaan aan om als consulent van de PG Bredevoort op te treden.
Om een vacature open te stellen voor een predikant is 1 van de eisen dat je een consulent moet hebben. De kerkenraad is Anne, een oude bekende in Bredevoort, zeer erkentelijk dat hij deze taak op zich wil nemen.
Afgelopen zondag zat Ada Endeveld te stralen tijdens haar afscheid, omringd door familie en vrieden. Die waren in grote getale en van heinde en ver toegstroomd.De tuin van Herman en Paula was prachtig ingericht om de dienst te houden. Dat was Ada’s grote wens, een afscheid omringt door planten en dieren, waarvan ze zo geniet en
waarover ze zich nog altijd kan verwonderen.
De voorganger Anneke Wattel had haar preek daarop afgestemd en eigenlijk was het hele afscheid daarop ingesteld. Tijdens haar afscheidswoord ging Ada in op de reden van haar keuze voor het vervroegd pensioen. Door haar gezondheidssituatie kon ze niet altijd op de juiste woorden komen. Dat maakt het toch al pittige beroep van een predikant er niet gemakkelijker op. Gelukkig voelt ze zich de laatste tijd een stuk beter.
Grappig was dat tijdens haar toespraak er net een hommel om haar hoofd zoemde. Verder stonden er op korte afstand 2 kalfjes te genieten van het zonnetje en het hondje des huizes zocht de schaduw op tussen de bezoekers van de dienst.
Door voorganger Anneke en later ook door de voorzitter van de kerkenraad Arjan Twigt, werden woorden van dank uitgesproken voor de grote inzet van Ada voor de kerk van Bredevoort gedurende de afgelopen 15 jaar.
Al hetgeen onder de hoede van Ada tot stand is gebracht werd uitgebeeld in een fotohoek die in de tuin was opgesteld. Het speciaal gevormde gelegenheidskoor zong toepasselijke liederen bijvoorbeeld over de vogels in de bomen.
Aan de eind van de plechtigheid kreeg Ada het draaginsigne in goud van PKN Nederland opgespeld door de scriba Rita Feenstra. Ook overhandigde zij Ada, namens alle mensen van de kerk, een waardecheque om te gebruiken voor een reisdoel.
Aan het eind van de dienst las de voorzitter een gedicht voor Ada voor genaamd ‘hoe het ook zal gaan’. Ook overhandigde hij de wensboom die bij de ingang had gestaan en waarin de bezoekers wenskaartjes hadden gehangen. Arjan deelde mede dat deze boom symbool staat voor een echte appelboom die in het voedselbos zal worden geplaatst ter herinnering aan de ambtsperiode van Ada in Bredevoort. Dat deed Ada zichtbaar goed, mede omdat ze zelf vrijwilliger is bij de stichting Voedselbos. Het wordt een appelboom vernoemd naar een dominee (ds.Douwes) hoe toepasselijk.
Tot slot zong het koor een grappig, ludiek en speciaal geschreven lied genaamd ‘zeg ken jij Ada Endeveld’ op de wijze ‘ik heb een tante en een oom’ van Annie M.G. Schmidt.
Ada en haar echtgenoot Ruud waren s’morgens door Bertus Scholten per paard en wagen opgehaald van huis. Na de koffie en het gebak in de tuin, bracht Bertus hen naar het Koppelhuis, om daar samen met de kerkenraad en familie de lunch te gebruiken. Zo eindigde de feestelijke plechtigheid ter gelegenheid van het afscheid van Ada Endeveld.
Torenuurwerk 1666
Aan het begin van dit jaar heeft het museum in Aalten het oude torenuurwerk uit 1666 overgedragen aan Bredevoorts Belang. Het torenuurwerk was al sinds WO II opgenomen in de collectie van het museum en de voorlopers daarvan, zoals de oudheidkamer. Met de vernieuwing van het museum past dit stukje Bredevoorts erfgoed, dat inmiddels ook de status van een gemeentelijk monument heeft, niet meer in de collectie.
Aan het begin van 2025 heeft het onderduikmuseum het oude torenuurwerk, dat bijna 3 eeuwen de wijzers en de klokken van de Sint Joriskerk heeft aangedreven, overgedragen aan de vereniging Bredevoorts Belang. Het bestuur was al langer op zoek naar een locatie in Bredevoort waar het torenuurwerk ook weer opgebouwd en tentoongesteld kan worden. We zijn zeer blij dat dit nu eindelijk gelukt is; het bestuur van de Protestantse Gemeente Bredevoort verleent opstalrecht aan Bredevoorts Belang om het torenuurwerk op de boerenzolder van de Joriskerk te stallen.
Inmiddels is er in de afgelopen weken is er veel werk verzet:
– het oude torenuurwerk is door vrijwilligers gedemonteerd zodat het naar Bredevoort vervoerd kan worden.
– een klein deel van de boerenzolder is in de afgelopen week aangepast zodat daar het uurwerk tentoongesteld kan worden
– in de komende maanden zullen vrijwilligers het torenuurwerk weer opbouwen
We houden jullie op de hoogte van de verdere werkzaamheden en zullen in de nabije toekomst vast een gelegenheid vinden waarop geïnteresseerden het eeuwenoude torenuurwerk kunnen bewonderen.
Op dit moment en op deze plek willen we vooral het bestuur van de Joriskerk en de vrijwilligers hartelijk bedanken, omdat zij mogelijk hebben gemaakt dat dit stukje erfgoed ook voor de komende jaren bewaard en getoond kan worden.
Tekst: Liesbeth Greydanus
Foto’s: Jan Ebbers
Terwijl het water voor de thee op staat, begint Ada te vertellen hoe zwaar en heftig 2024
voor haar is geweest. Ze voelde zich moe en had moeite met het vinden van woorden. Een
apneu-apparaat en medicijnen om de bloeddruk te verlagen hebben geholpen om zich weer beter te voelen. Ze is nog steeds wat onzeker wanneer het om woorden vinden gaat.
Inmiddels gaat het steeds beter met haar.
Aanleiding voor het interview is het aanstaande emeritaat van Ada. Op 29 juni zal in een
dienst afscheid genomen worden door haar en van haar. Deze dienst zal bij Herman en Paula te Paske plaatsvinden. Ada is heel blij dat het daar kan gebeuren. De plek is heel mooi, met allemaal natuur eromheen. Ada houdt erg van natuur en geniet ervan dieren in hun natuurlijke omgeving te zien. Dit laatste hebben zij en haar man op een reis naar Zuid-Afrika in 2014 ten volle kunnen doen.
In de dienst zal Ada zelf een korte afscheidsrede houden. Anneke Wattel zal de preek
verzorgen. Aansluitend aan de dienst zullen de gemeenteleden afscheid kunnen nemen van
Ada. Hoe lang ben je predikant geweest?
‘Ik ben in 1991 in Oostvoorne begonnen. Dat was een kleine gereformeerde gemeente. Ik
ben daar ook enige tijd voorzitter van de classis geweest. Daar heb ik het begin meegemaakt van het SOW-proces. Omdat Oostvoorne een kleine gemeenschap was, werd er al veel gemeenschappelijk gedaan met de hervormde gemeente.
Begin 1997 ben ik in Tilburg begonnen. Een gemeente met andere uitdagingen, niet in het
minst omdat ik daar predikant was in een overwegend katholieke omgeving. Eind 2009 ben
ik ingetreden in de Protestantse Gemeente Bredevoort. Wanneer ik straks met emeritaat ga, heb ik ruim 34 jaar op de kansel gestaan.’
In die tijd zijn er veel veranderingen gekomen binnen de kerk als organisatie en ook als
gemeente. Kun je daar iets over vertellen?
‘Toen ik begon in Oostvoorne spraken de mensen in het algemeen meer en makkelijker over hun geloof. Het geloof ervaren was voor velen van hen heel vanzelfsprekend en de kerkgang hoorde erbij. In Tilburg had ik het gevoel dat mensen al wat meer buiten de kerk stonden. Er werd minder over hun persoonlijk geloof gesproken. Toch heb ik daar ook hoopgevende gesprekken gehad, soms ook met leden uit de katholieke kerk. Later, hier in Bredevoort en ook het jaar dat ik in Aalten heb gewerkt, merkte ik dat mensen hier wel naar de kerk gingen maar dat het meer een sociaal gebeuren was geworden. Gesprekken over persoonlijk geloof waren er wel, maar veel minder dan in het begin van mijn predikantschap. Ik heb die gesprekken zelf wel erg gemist. En natuurlijk is het jammer dat er bijna geen kinderen meer in de kerk komen. Tot corona ging het nog. We hadden speciale diensten voor kinderen, we deden het jeugdwerk in samenwerking met de PGA. Helaas is dat alles na corona niet meer opgepakt. Je zou ook kunnen zeggen dat het de tijdgeest is.’
Inspiratie en diepgang Ada Endeveld vertelt verder dat haar moeder en grootmoeder haar voorbeelden waren.
Beiden zijn ze actief geweest binnen de kerk. Zij hebben haar op het spoor van de studie
theologie gezet. Op school was Ada goed in de bèta-vakken. Het lag dan ook voor de hand
dat zij een studie in die richting zou kiezen. Maar zij miste diepgang en vond dat theologie
haar die verschafte door de vele facetten van de studie. Je leerde hoe je mensen kon
begeleiden, het diaconale werk, maar ook bestudering van de Bijbel, om maar enkele zaken
te noemen. Spijt van haar keuze heeft ze nooit gehad. Totdat ze ziek werd heeft ze het werk
met plezier gedaan. Ze heeft meerdere cursussen gevolgd die verdieping gaven aan haar
werk en haar hebben geholpen door te gaan met haar ambt.
Over mijn vraag welk gezang haar favoriet is, moet ze even nadenken. ‘Ik vind vele gezangen mooi. Maar Licht dat ons aanstoot in de morgen van Huub Oosterhuis behoort beslist tot mijn favorieten.’ Voor de Protestantse Gemeente Bredevoort hoopt zij dat ze door kunnen gaan, dat er spoedig een nieuwe predikant gevonden zal worden. Ze vindt het fijn te zien dat er in de diensten tegenwoordig ook leden uit de katholieke gemeenschap aanwezig zijn. ‘Ook bij Samen Eten doen er mensen van buiten de protestantse gemeenschap mee. Dat is mooi. Dat doen we goed in Bredevoort.’
Afscheidsdienst ds. Ada Endeveld
Na een toegewijde ambtsperiode van ruim 15 jaar bij de Protestantse Gemeente Bredevoort gaat onze predikant Ada Endeveld per 1 augustus 2025 met emeritaat. Met dankbaarheid en waardering willen we stilstaan bij haar jarenlange inzet en inspirerende aanwezigheid binnen onze gemeenschap.
U bent van harte uitgenodigd voor de afscheidsdienst op zondag 29 juni 2025. De viering
vindt bij goed weer plaats in de openlucht, midden in de natuur van de Achterhoek – een
plek die Ada zeer na aan het hart ligt.
Tijd en locatie:
Inloop vanaf 10.00 uur
Aanvang dienst: 10.30 uur
Adres: Kloosterdijk 1, Aalten
Na de dienst is er gelegenheid om onder het genot van een kopje koffie of thee afscheid te
nemen van Ada.
Mocht het weer tegenvallen die dag, dan wordt de afscheidsdienst verplaatst naar de St.
Joriskerk op de Markt in Bredevoort.
Ik wens Ada lieve mensen op haar pad.
-Ik wens haar warmte, liefde, licht. Een lach op haar gezicht. Ik wens haar rust en energie. En een klein snufje magie. Dat wonderen bestaan en dat nare dingen overgaan!
-Mijn wens voor Ada: Denk positief. Geniet van wat er mogelijk is.
-Ik wens Ada vreugde toe en dat ze mag genieten van de mooie dingen op haar pad.
-Mijn wens voor Ada: vooral veel Vrijheid, met een grote V, dat wens ik haar toe.
-Voor Ada: De goede dingen in het leven zijn geen dingen, maar mensen zoals jij. Dat wil ik haar graag meegeven. En vergeet niet haar gulle lach.
-Ik wens Ada veel dierbare herinneringen aan haar tijd als predikant in Bredevoort, en voor de toekomst Gods zegen.
-Wij wensen Ada ruimte, rust, tijd en inspiratie voor haar creativiteit.
De dienst op Palmzondag had een vol programma.
Jan Wijbrans werd bevestigd als ouderling-kerkrentmeester.
De voorganger, Aja Yntema, verbond dit met het verhaal van de intocht in Jerusalem.
De voorzitter van de kerkenraad en de penningmeester gaven Jan mooie woorden mee bij het begin van zijn taak en een witte roos, symbool voor het zelf kleur mogen geven aan zijn taak.
Op 30 maart 2025 gaat ds. Wytze Andela
voor in Bredevoort. Deze dienst staat in
het teken van de viering van 80 jaar
vrijheid. Het is ook precies op deze datum
dat Aalten en Bredevoort bevrijd zijn.
Vrijheid is op dit moment echt geen
vanzelfsprekenfheid en zeker iets waar we
bij stil kunnen staan, ook in de kerk.
Tijdens de dienst zal bij de overdenking en
met zang en gedicht, stil gestaan worden
bij de vrijheid.
De vlag zal die dag uithangen in toren van
de St. Joriskerk. Ook binnen in de kerk zal
de bloemschikking gebaseerd zijn op de
vrijheid en zullen museumstukken te zien
zijn, die doen herinneren aan de
bevrijding van ons land.
Iedereen is uitgenodigd om dit samen met
ons mee te vieren.
Durven we nog wel iets te vieren met Kerst? Als we naar het journaal kijken is het kommer en kwel. Zingen van “vrede op aarde”? Hoe dan?……de situatie in Gaza is niet te bevatten. En bij al het geweld daar verstomt wat er gaande is in Oekraïne, Jemen, Syrië, Sudan en andere brandhaarden.
En wie staat waar in de conflicten.
Hoe kan het kerstlicht nu stralen bij zoveel duisternis.
We gaan die werkelijkheid – dat schijnbare contrast niet uit de weg tijdens de Kerstnachtdienst. We willen het proberen te plaatsen – het licht in de duisternis – de duisternis tegenover het licht. Is Jezus dan niet juist geboren om te schijnen? En wij?
Pastor Marit Arink gaat voor in deze viering, het koor Friends uit Lichtenvoorde o.l.v. Johan Klein Nibbelink verleent muzikale medewerking en Jan Stronks begeleidt ons op het orgel.
Zoals altijd is de collecte voor het doel van Serious Request. Dit jaar is dat de Stichting ALS.
Je bent van harte welkom op Kerstavond 24 december 2023 om 23:00 in de St. Joriskerk aan de Markt in Bredevoort.
De Anders-dan-Andersdienst commissie.
17 oktober j.l. heeft ds Petra Speelman, sinds januari werkzaam als geestelijk verzorger bij Marga Klompé in Aalten, Bredevoort en Groenlo, een lezing gehouden over dementie voor de mensen die vrijwilligerswerk doen in het pastoraat en belangstellenden uit de gemeente Bredevoort. Petra begon de lezing met de geschiedenis van haar eigen moeder. Haar moeder klaagde over `wattenin haar hoofd` en dat ze ´haar weg door de dag kwijtraakte`. Toen de diagnose `Alzheimer` bij haar werd vastgesteld, schrok ze daar vreselijk van. Dat is nauwelijks verbazingwekkend, want velen van ons zien een dergelijke diagnose als een langzame weg naar het einde. Daarom is vanaf die dag met de familie afgesproken, dat het woord ´Alzheimer` en ´Dementie´ niet meer zouden werden genoemd, omdat ze haar moeder meer in de war brachten. In plaats daarvan gingen de familieleden haar aandoening in navolging van Petra: “hersens op leeftijd” noemen.
Petra hielp haar moeder de weg te vinden door de dag door een geschreven schema te maken. 9.00 uur ontbijt, 10.00 uur koffie, ect. Toen ze het aan haar moeder liet zien, zei ze erbij: `Dit is de weg` Ze bedoelde natuurlijk: `de weg door de dag`, waarvan haar moeder gezegd had dat ze die kwijt was. Maar de woorden brachten iets anders naar boven. Haar moeder vulde vrolijk aan: `De waarheid en het leven` Daar hebben ze samen hartelijk om gelachen.
Zo ziet Petra in haar werk haar weg met mensen met dementie als een ontdekkingsreis of puzzeltocht, waarbij je zoekt naar manieren om met iemand contact te hebben.
Enkele tips die we met elkaar benoemen:
Ga met een vrolijk gezicht. Mensen kunnen je goed
lezen als je saggerijnig bent of iets vreselijk hebt meegemaakt. Zie wat
er wel is en niet wat mist. Geef niet te gauw op, als mensen vanuit hun
gevoel reageren op je komst. Probeer mensen te bereiken. Soms kan je dat doen door samen foto´s van vroeger te bekijken, door samen liederen te zingen of (kinder-)Bijbels te bekijken of rummikub of een ander spelletje te spelen. Probeer te luisteren naar het verhaal van de ander, ook als het voor jouw onbegrijpelijk is. Iemand die de tijd neemt om naar je verhaal te luisteren is heel prettig en de zorg heeft er helaas
vaak te weinig tijd voor. Ook als de woorden onhelder zijn, of
voortdurend herhaald worden, probeer het gevoel achter de woorden te
horen. Is het dringende noodzaak, gemoedelijkheid, angst,
vriendelijkheid of een roep om hulp? Als woorden niet meer gesproken
kunnen worden is iemand geruststellen door een hand aan te raken ook een mogelijkheid. Zo kun je door je trouw, je luisteren, aanwezigheid kerk zijn, zelfs zonder God of Jezus maar te noemen.
Voor degene die op bezoek gaan, kan het helpen om met zijn tweeën
te gaan, als moet je in dat geval wel oppassen dat de bezochte niet
buiten spel komt te staan.
Denk niet te snel dat je het wel weet.
Blijf elk mens als mens beschouwen en niet als ´een demente´ of `een stumperd`. Zie de ander als een méns met dementie, een méns met Alzheimer. Mensen zijn meer dan hun ziekte en elk mens heeft een eigen manier van doen. Zoek de eigenheid. Leer iemands weg door haar of zijn dag kennen. Luister naar de droevige en mooie verhalen.
Er waren achttien mensen. Ik vond het een goede avond, waarbij we elkaar op ideeën brachten en ontroerende en grappige verhalen deelden. Zo krijgt een van de vrijwilligers regelmatig een huwelijksaanzoek, als ze mens-erger-je-niet-speelt. Het kan verkeren.
Ada Endeveld
Hieronder staan een aantal boeken die je verder kunnen helpen:
-De heldere eenvoud van dementie – Huub Buijssen
-De magische wereld van Alzheimer – Huub Buijssen
-Stemmen van de ziel – Hans Siepel
-De verborgen zin van dementie – Hans Stolp.
Op 10 september vieren Katholiek Kontakt Bredevoort en de Protestantse Gemeente de Startzondag. Een aantal jaren hebben we de startzondag in Bredevoort gevierd, dit jaar trekken we weer naar buiten. We hopen het thema `Natuurlijk Buiten` te verkennen op Kloosterdijk 1, waar Herman en Paula te Paske nu wonen. Het thema kun je op twee manieren opvatten. Als een vanzelfsprekendheid, natuurlijk vieren we de Startzondag buiten, of als een manier van vieren. Daar is nog wel iets voor nodig. Goed weer! Als het warm genoeg is vieren we het natuurlijk buiten, maar bij slecht weer in de schuur, waar we gemakkelijk inpassen. Neem stevige schoenen mee, om het eventuele natte gras te trotseren. We drinken zoals altijd koffie met iets lekkers na afloop.
Let op! Er zijn werkzaamheden op de kloosterdijk, we kunnen er gewoon langs en er is extra parkeergelegenheid.