IN GESPREK MET ADA ENDEVELD

Tekst: Liesbeth Greydanus
Foto’s: Jan Ebbers


Terwijl het water voor de thee op staat, begint Ada te vertellen hoe zwaar en heftig 2024
voor haar is geweest. Ze voelde zich moe en had moeite met het vinden van woorden. Een
apneu-apparaat en medicijnen om de bloeddruk te verlagen hebben geholpen om zich weer beter te voelen. Ze is nog steeds wat onzeker wanneer het om woorden vinden gaat.
Inmiddels gaat het steeds beter met haar.


Aanleiding voor het interview is het aanstaande emeritaat van Ada. Op 29 juni zal in een
dienst afscheid genomen worden door haar en van haar. Deze dienst zal bij Herman en Paula te Paske plaatsvinden. Ada is heel blij dat het daar kan gebeuren. De plek is heel mooi, met allemaal natuur eromheen. Ada houdt erg van natuur en geniet ervan dieren in hun natuurlijke omgeving te zien. Dit laatste hebben zij en haar man op een reis naar Zuid-Afrika in 2014 ten volle kunnen doen.
In de dienst zal Ada zelf een korte afscheidsrede houden. Anneke Wattel zal de preek
verzorgen. Aansluitend aan de dienst zullen de gemeenteleden afscheid kunnen nemen van
Ada. Hoe lang ben je predikant geweest?
‘Ik ben in 1991 in Oostvoorne begonnen. Dat was een kleine gereformeerde gemeente. Ik
ben daar ook enige tijd voorzitter van de classis geweest. Daar heb ik het begin meegemaakt van het SOW-proces. Omdat Oostvoorne een kleine gemeenschap was, werd er al veel gemeenschappelijk gedaan met de hervormde gemeente.
Begin 1997 ben ik in Tilburg begonnen. Een gemeente met andere uitdagingen, niet in het
minst omdat ik daar predikant was in een overwegend katholieke omgeving. Eind 2009 ben
ik ingetreden in de Protestantse Gemeente Bredevoort. Wanneer ik straks met emeritaat ga, heb ik ruim 34 jaar op de kansel gestaan.’
In die tijd zijn er veel veranderingen gekomen binnen de kerk als organisatie en ook als
gemeente. Kun je daar iets over vertellen?
‘Toen ik begon in Oostvoorne spraken de mensen in het algemeen meer en makkelijker over hun geloof. Het geloof ervaren was voor velen van hen heel vanzelfsprekend en de kerkgang hoorde erbij. In Tilburg had ik het gevoel dat mensen al wat meer buiten de kerk stonden. Er werd minder over hun persoonlijk geloof gesproken. Toch heb ik daar ook hoopgevende gesprekken gehad, soms ook met leden uit de katholieke kerk. Later, hier in Bredevoort en ook het jaar dat ik in Aalten heb gewerkt, merkte ik dat mensen hier wel naar de kerk gingen maar dat het meer een sociaal gebeuren was geworden. Gesprekken over persoonlijk geloof waren er wel, maar veel minder dan in het begin van mijn predikantschap. Ik heb die gesprekken zelf wel erg gemist. En natuurlijk is het jammer dat er bijna geen kinderen meer in de kerk komen. Tot corona ging het nog. We hadden speciale diensten voor kinderen, we deden het jeugdwerk in samenwerking met de PGA. Helaas is dat alles na corona niet meer opgepakt. Je zou ook kunnen zeggen dat het de tijdgeest is.’
Inspiratie en diepgang Ada Endeveld vertelt verder dat haar moeder en grootmoeder haar voorbeelden waren.
Beiden zijn ze actief geweest binnen de kerk. Zij hebben haar op het spoor van de studie
theologie gezet. Op school was Ada goed in de bèta-vakken. Het lag dan ook voor de hand
dat zij een studie in die richting zou kiezen. Maar zij miste diepgang en vond dat theologie
haar die verschafte door de vele facetten van de studie. Je leerde hoe je mensen kon
begeleiden, het diaconale werk, maar ook bestudering van de Bijbel, om maar enkele zaken
te noemen. Spijt van haar keuze heeft ze nooit gehad. Totdat ze ziek werd heeft ze het werk
met plezier gedaan. Ze heeft meerdere cursussen gevolgd die verdieping gaven aan haar
werk en haar hebben geholpen door te gaan met haar ambt.
Over mijn vraag welk gezang haar favoriet is, moet ze even nadenken. ‘Ik vind vele gezangen mooi. Maar Licht dat ons aanstoot in de morgen van Huub Oosterhuis behoort beslist tot mijn favorieten.’ Voor de Protestantse Gemeente Bredevoort hoopt zij dat ze door kunnen gaan, dat er spoedig een nieuwe predikant gevonden zal worden. Ze vindt het fijn te zien dat er in de diensten tegenwoordig ook leden uit de katholieke gemeenschap aanwezig zijn. ‘Ook bij Samen Eten doen er mensen van buiten de protestantse gemeenschap mee. Dat is mooi. Dat doen we goed in Bredevoort.’

Afscheidsdienst ds. Ada Endeveld


Na een toegewijde ambtsperiode van ruim 15 jaar bij de Protestantse Gemeente Bredevoort gaat onze predikant Ada Endeveld per 1 augustus 2025 met emeritaat. Met dankbaarheid en waardering willen we stilstaan bij haar jarenlange inzet en inspirerende aanwezigheid binnen onze gemeenschap.
U bent van harte uitgenodigd voor de afscheidsdienst op zondag 29 juni 2025. De viering
vindt bij goed weer plaats in de openlucht, midden in de natuur van de Achterhoek – een
plek die Ada zeer na aan het hart ligt.
Tijd en locatie:
Inloop vanaf 10.00 uur
Aanvang dienst: 10.30 uur
Adres: Kloosterdijk 1, Aalten

Na de dienst is er gelegenheid om onder het genot van een kopje koffie of thee afscheid te
nemen van Ada.

Mocht het weer tegenvallen die dag, dan wordt de afscheidsdienst verplaatst naar de St.
Joriskerk op de Markt in Bredevoort.

Ik wens Ada lieve mensen op haar pad.

-Ik wens haar warmte, liefde, licht. Een lach op haar gezicht. Ik wens haar rust en energie. En een klein snufje magie. Dat wonderen bestaan en dat nare dingen overgaan!


-Mijn wens voor Ada: Denk positief. Geniet van wat er mogelijk is.


-Ik wens Ada vreugde toe en dat ze mag genieten van de mooie dingen op haar pad.


-Mijn wens voor Ada: vooral veel Vrijheid, met een grote V, dat wens ik haar toe.


-Voor Ada: De goede dingen in het leven zijn geen dingen, maar mensen zoals jij. Dat wil ik haar graag meegeven. En vergeet niet haar gulle lach.


-Ik wens Ada veel dierbare herinneringen aan haar tijd als predikant in Bredevoort, en voor de toekomst Gods zegen.


-Wij wensen Ada ruimte, rust, tijd en inspiratie voor haar creativiteit.


Viering 80 jaar vrijheid JoriskerkBredevoort.

Op 30 maart 2025 gaat ds. Wytze Andela
voor in Bredevoort. Deze dienst staat in
het teken van de viering van 80 jaar
vrijheid. Het is ook precies op deze datum
dat Aalten en Bredevoort bevrijd zijn.

Vrijheid is op dit moment echt geen
vanzelfsprekenfheid en zeker iets waar we
bij stil kunnen staan, ook in de kerk.
Tijdens de dienst zal bij de overdenking en
met zang en gedicht, stil gestaan worden
bij de vrijheid. 

De vlag zal die dag uithangen in toren van
de St. Joriskerk. Ook binnen in de kerk zal
de bloemschikking gebaseerd zijn op de
vrijheid en zullen museumstukken te zien
zijn, die doen herinneren aan de
bevrijding van ons land.

Iedereen is uitgenodigd om dit samen met
ons mee te vieren.

Lezing Dementie


17 oktober j.l. heeft ds Petra  Speelman, sinds januari werkzaam als geestelijk verzorger bij Marga Klompé in Aalten, Bredevoort en Groenlo, een lezing gehouden over dementie voor de mensen die vrijwilligerswerk doen in het pastoraat en belangstellenden uit de gemeente Bredevoort. Petra begon de lezing met  de geschiedenis van haar eigen moeder. Haar moeder klaagde over `wattenin haar hoofd` en dat ze ´haar weg door de dag kwijtraakte`. Toen de diagnose `Alzheimer` bij haar werd vastgesteld, schrok ze daar vreselijk van. Dat is nauwelijks verbazingwekkend, want velen van ons zien een dergelijke diagnose als een langzame weg naar het einde. Daarom is vanaf die dag met de familie afgesproken, dat het woord ´Alzheimer` en ´Dementie´ niet meer zouden werden genoemd, omdat ze haar moeder meer in de war brachten. In plaats daarvan gingen de familieleden haar aandoening in navolging van Petra: “hersens op leeftijd” noemen.

Petra hielp haar moeder de weg te vinden door de dag door een geschreven schema te maken. 9.00 uur ontbijt, 10.00 uur koffie, ect. Toen ze het aan haar moeder liet zien, zei ze erbij: `Dit is de weg` Ze bedoelde natuurlijk: `de weg door de dag`, waarvan haar moeder gezegd had dat ze die kwijt was. Maar de woorden brachten iets anders naar boven. Haar moeder vulde vrolijk aan: `De waarheid en het leven` Daar hebben ze samen hartelijk om gelachen.

Zo ziet Petra in haar werk haar weg met mensen met dementie als een ontdekkingsreis of puzzeltocht, waarbij je zoekt naar manieren om met iemand contact te hebben.
Enkele tips die we met elkaar benoemen:
Ga met een vrolijk gezicht. Mensen kunnen je goed
lezen als je saggerijnig bent of iets vreselijk hebt meegemaakt. Zie wat
er wel is en niet wat mist. Geef niet te gauw op, als mensen vanuit hun
gevoel reageren op je komst. Probeer mensen te bereiken. Soms kan je dat doen door samen foto´s van vroeger te bekijken, door samen liederen te zingen of (kinder-)Bijbels te bekijken of rummikub of een ander spelletje te spelen. Probeer te luisteren naar het verhaal van de ander, ook als het voor jouw onbegrijpelijk is. Iemand die de tijd neemt om naar je verhaal te luisteren is heel prettig en de zorg heeft er helaas
vaak te weinig tijd voor. Ook als de woorden onhelder zijn, of
voortdurend herhaald worden, probeer het gevoel achter de woorden te
horen. Is het dringende noodzaak, gemoedelijkheid, angst,
vriendelijkheid of een roep om hulp? Als woorden niet meer gesproken
kunnen worden is iemand geruststellen door een hand aan te raken ook een mogelijkheid. Zo kun je door je trouw, je luisteren, aanwezigheid kerk zijn, zelfs zonder God of Jezus maar te noemen.
Voor degene die op bezoek gaan, kan het helpen om met zijn tweeën
te gaan, als moet je in dat geval wel oppassen dat de bezochte niet
buiten spel komt te staan.
Denk niet te snel dat je het wel weet.

Blijf elk mens als mens beschouwen en niet als ´een demente´ of `een stumperd`.  Zie de ander als een méns met dementie, een méns met Alzheimer. Mensen zijn meer dan hun ziekte en elk mens heeft een eigen manier van doen. Zoek de eigenheid. Leer iemands weg door haar of zijn dag kennen. Luister naar de droevige en mooie verhalen.

Er waren achttien mensen. Ik vond het een goede avond, waarbij we elkaar op ideeën brachten en ontroerende en grappige verhalen deelden. Zo krijgt een van de vrijwilligers regelmatig een huwelijksaanzoek, als ze mens-erger-je-niet-speelt. Het kan verkeren.
                                                                                      Ada Endeveld

Hieronder staan een aantal boeken die je verder kunnen helpen:
-De heldere eenvoud van dementie – Huub Buijssen

-De magische wereld van Alzheimer – Huub Buijssen
-Stemmen van de ziel – Hans Siepel
-De verborgen zin van dementie – Hans Stolp.

Startzondag 2023: Natuurlijk Buiten

Op 10 september vieren Katholiek Kontakt Bredevoort en de Protestantse Gemeente de  Startzondag. Een aantal jaren hebben we de startzondag in Bredevoort gevierd, dit jaar trekken we weer naar buiten. We hopen het thema `Natuurlijk Buiten` te verkennen op Kloosterdijk 1, waar Herman en Paula te Paske nu wonen. Het thema  kun je op twee manieren opvatten. Als een vanzelfsprekendheid, natuurlijk vieren we de Startzondag  buiten, of als een manier van vieren. Daar is nog wel iets voor nodig. Goed weer! Als het warm genoeg is vieren we het natuurlijk buiten, maar bij slecht weer in de schuur, waar we gemakkelijk inpassen. Neem stevige schoenen mee, om het eventuele natte gras te trotseren. We drinken zoals altijd koffie met iets lekkers na afloop.

Let op! Er zijn werkzaamheden op de kloosterdijk, we kunnen er gewoon langs en er is extra parkeergelegenheid.

Palmpasen 2 april 2023

Op Palmpasen heeft de kindernevendienst Palmpasenstokken gemaakt met gemaakt. De kinderen werden in de kerk ontvangen door ds. Anneke de Hoop. Natuurlijk volgde er nog de optocht door de kerk.  

Een doorstart maken, maar dan Anders dan Anders

Anders dan Andersdienst 7 mei 2023

Opeens zit je in een situatie die je niet hebt zien aankomen – en die je ook niet hebt gewild. Het overkomt ieder van ons wel eens. Net terwijl je lekker in je vel zit – goed op weg bent gebeurt er iets waardoor je moet nadenken over je koers.
Of misschien wel juist andersom: ben je al zo lang gewend aan de weg die je nu gaat – dat je opeens een ingeving krijgt om na te denken of je dat wel zo wilt houden. Ook dan denk je na over de koers die je in de toekomst wilt volgen.
Wat bepaalt die koers? Kies jij de weg? Of kiest de weg jou? Lastige keuzes….?
En soms, midden in zo’n proces kunnen er verrassende inzichten en komen met steun uit onverwachte hoek.
Hier willen we met elkaar over nadenken in de Anders dan Andersdienst op 7 mei a.s.
Ds Ada Endeveld neemt ons hierin mee, samen met de voorbereidingscommissie. Je bent van harte uitgenodigd om de dienst mee te maken om 9:30 in de St Joriskerk in Bredevoort.
Een extra reden om te komen is dat het Stadskoor Bredevoort o.l.v. Dineke de Roo muzikale medewerking verleent met prachtige zang! We zien jullie graag.

De Anders dan Anders dienst commissie

Oud- en Nieuwjaar

De Nieuwjaarswisseling valt dit jaar weer in het weekend. De kerkenraad heeft besloten om geen viering te houden op oudejaarsavond en elkaar op zondagochtend om 10 uur in ’t Koppelhuis  een gezegend Nieuwjaar toe te wensen (of datzelfde op een andere manier) met de traditionele oliebol. We sluiten af met een korte overweging en gebed.

Kerst 2022 – Samen vieren!


Het is inmiddels drie jaar geleden dat we samen Kerst konden vieren. De laatste twee jaar probeerden we bij jullie in de huiskamer te komen met Kerstnachtdiensten via kerkbeeld. Dat was een aparte ervaring, kijken in een camera in een kille kerk – Stille Nacht in een Stille kerk en Ere zij God in een lege kerk. Het was niet anders.
Daarom zijn we superblij dat het weer kan: Samen vieren! En daar gaan we het dan maar gelijk over hebben ook in de Kerstnachtdienst. Wat maakt dat nu zo speciaal. Waarom willen we nu juíst met Kerst samen zijn? Waarom schept de geboorte van Jezus het klimaat waarbinnen we in beweging komen. Een mooi onderwerp om het samen over te hebben.
Traditioneel hebben we in de Kerstnachtdienst ook aandacht voor de actie van Serious Request: dit jaar voor Het Vergeten Kind. Er wordt actie gevoerd om kinderen die een achtergrond kennen van thuis verwaarloosd of mishandeld te zijn een liefdevolle en stabiele omgeving te bieden. Daar sluiten we graag bij aan.

En we zijn zeker niet alleen: het koor Revelation uit Winterswijk o.l.v. Tim van Dorst komt zingen – en als het weer het toelaat worden we buiten voor de dienst al met zang begroet. Jan Stronks begeleidt gemeentezang op het orgel en de Anders dan Andersdienst commissie verzorgt verder de dienst. We hopen op een volle kerk om weer eindelijk samen Kerst te kunnen vieren!

Tot zaterdag 24 december om 23:00 in de St Joriskerk in Bredevoort.
De Anders dan Anders commissie

Kerstfeest voor ouderen 19 december 2022

Op maandag 19 december is er weer een ouderenkerstfeest voor Bredevoort en sommige omstreken, waarbij we bij elkaar kunnen komen! Om 14.30 inloop duurt het tot een uur of vijf. Taborina komt weer zingen! Kerstpakketten zijn daar aanwezig en kunnen mee naar huis genomen worden. Geeft u het alstublieft tijdig aan wanneer u geen kerstpakket wenst te ontvangen (Colofon: Lidy Hogenkamp -zie autodienst- of Ada Endeveld) U krijgt een uitnodiging thuis.

Samen Eten dinsdag 13 december

Na het grote succes van vorige maand, willen we weer het Grachtenhuys de catering laten verzorgen voor de volgende keer Samen Eten in ’t Koppelhuis. 17.30 uur inloop, 18.00 uur eten. Iedereen is van harte welkom, wel graag aanmelden vooraf bij Marion Radstaak, Tel nr 06 27504112 beheerder ’t Koppelhuis of Ada Endeveld (zie homepagina)